دوره 4، شماره 3، 1403، صفحات 6 - 24

نویسندگان : روح اله ملکی* ¹ ، مجيد ساعديان ²

چکیده :
حقوق شکلی به‌عنوان ضامن و پشتیبان حقوق ماهوی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌گونه‌ای‌‌که امروزه، حق تظلم و دادخواهی به‌عنوان جزئی از حقوق و آزادی‌های اساسی فردی و ابزاری اساسی جهت حمایت از حق حیات، مورد توجه نظم حقوقی داخلی و بین‌المللی قرار گرفته و اسناد معتبر بین‌المللی ازجمله اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و همچنین، قوانین اساسی کشورها، درصدد تحقق آن هستند. بدین ترتیب، قانون‌گذار جمهوری اسلامی ایران نیز اگرچه در قانون اساسی از حق بر دادخواهی غافل نمانده است لیکن مکانیسم‌های لازم برای تحقق کامل این حق بنیادین را گاهاً در نظر نداشته و جهت تحقق حق تظلم و دادخواهی با موانع و محدودیت‌های هنجاری و ساختاری روبه‌‌رو است. پژوهش پیش رو قصد دارد تا با بررسی نظم حقوقی ایران و تدقیق در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در زمینه حق بر دادخواهی، ضمن بررسی این حق، مبانی عدم تکمیل این حق در حقوق موضوعه ایران را به روش توصیفی-تحلیلی و با ابزارهای کتابخانه‌ای بررسی نماید. نتایج، بیانگر این است که اگرچه‌ قانون‌ اساسی‌ با توجه‌ به‌ امور حقوق‌ بشري، حق‌ بر دادخواهی‌ را مورد تصریح‌ و تأکید قرار داده‌ لیکن‌ قوانین‌ موضوعه‌، بدون‌ توجه‌ به‌ قانون‌ اساسی‌، ممکن است دربردارنده موانعی جهت تحقق‌ کامل‌ این‌ حقوق‌ باشند.

کلمات کلیدی :
حق دادخواهی، قانون اساسی، عدالت، اصحاب دعوا، نظم حقوقی ایران